Ontvangen van Koenraad De Wolf op 20 april 2023:
Na de eerste bijeenkomst van van de Dorpsraad moest in terugdenken aan een boek dat een paar jaar terug in Frankrijk hoge ogen gooide. Dat noemt Le temps des gens ordinaires en is van de hand van Christophe Guilluy.
Waarover gaat dat? Dat boek kwam tot stand in de nasleep van de coronacrisis toen de politieke verantwoordelijken of les premiers de cordée zoals dat in het Franse bergbeklimmersjargon zo mooi heet, schromelijk faalden. In schril contrast daarmee grepen les premiers de corvée – de ziekenhuizen, de dokters, de onderzoekers en les petites mains onder wie het onderhoudspersoneel – snel en adekwaat in. Zij maakten op het terrein het verschil en nemen op het hoogtepunt van de eerste golf van de pandemie de rol van de falende overheid over. Dat private sector efficiënt optrad wanneer de nood het hoogst was, illustreert de vitaliteit van onze samenleving.
Verder bouwend op deze gedachtengang stelt Guilluy (ik resumeer op een vrije manier in vogelvlucht zijn visie) dat de toekomst van de samenleving en de democratie niet in handen ligt van partijen, belangengroepen, lobbyisten, populisten, verenigingen enzovoort … maar van gewone mensen. Dat gebeurt nu al uiteraard – denk aan het wijd vertakte vrijwilligerswerk. Maar dat potentieel is onderbenut. Als die goudader die voor het rapen ligt, wordt aangeboord, kan onze samenleving van morgen er helemaal anders uitzien.
Wie bedoelt Guilluy met ‘gewone mensen’?
Dat zijn huisvrouwen, postboden, leraars, arbeiders, bedienden, gepensioneerden …. die elke dag hun handen meer dan vol hebben met hun werk, de zorg voor hun kinderen en ouders, het huishouden, het onderhoud van de tuin, enzovoort … maar die ondanks hun overvolle agenda nog tijd en ruimte willen vrijmaken om iets te doen voor de samenleving, het gemeenschapsleven of samengevat het nut van het algemeen.
Ik dacht dat deze op het eerste gezicht interessante visie een boeiend theoretisch hersenspinsel was dat is ontsproten uit het brein van een intellectueel, gezeten achter zijn bureau tussen grote stapels boeken.
Maar tot mijn aangename verrassing heb ik dazt gedachtengoed figuurlijk ‘vlees zien worden’ tijdens de vergadering van de Dorpsraad. Daar werd tot mijn verwondering een consistente presentatie getoond hoe we van Sint-Lievens-Esse een gemeente kunnen maken waar het nog veel beter leven en wonen in dan tot nu toe het geval is.
Die visie is het werk van een aantal zeer enthousiaste ‘gewone mensen’. Zeer opvallend was dat niemand de leiding nam, het hoge woord voerde of het voorzitterschap claimde. Deze ‘gewone mensen’ stonden letterlijk naast elkaar waarbij aanvullingen gebeurden vanuit alle hoeken.
Hier ligt het fundament om een prachtig verhaal te schrijven.
Alleen ‘gewone mensen’ waren de architecten van die visie, met de medewerking van (in mijn ogen) veel jonge(re) mensen. Van bij de start werden de vertegenwoordigers van politieke partijen doelbewust geweerd. Dat is ook de reden waarom die op één uitzondering na ook niet aanwezig waren op de vergadering.
Nog meer wonderbaarlijk vond ik de zeer grote opkomt. Dat een zestigtal mensen op een dag in de week terwijl er voetbal wordt uitgezonden wordt op tv naar de Sint-Lievenskring komt afgezakt … is, denk ik, buiten elke verwachting. Nog indrukwekkender was de gemoedelijke en positieve sfeer. Er gebeurde vanuit de zaal een input van een karrenvracht van interessante ideeën waarmee de Dorpsraad de komende jaren meer dan de handen vol heeft.
Op 19 april werd de eerste bladzijde geschreven van een prachtig verhaal.
Toen iemand in de zaal betreurde dat niemand van het gemeentebestuur aanwezig was – hoewel de oprichting van de dorpsraden een van de elementen vormt van hun beleidsprogramma – werd mij duidelijk hoe groot het contrast is tussen onze ‘papieren’ democratie en ‘werkelijke’ democratie.
In toepassing van de wet vinden om de zes jaar gemeenteraadsverkiezingen plaats en worden de lokale besturen verkozen. Hoewel ideologie en partijen op het lokale vlak steeds minder een rol spelen – mensen kiezen voor personen – vinden die toch binnen dat kader plaats. Het compleet vervagen van ideologieën en het wegkwijnen van de traditionele partijen op federaal en Vlaams niveau weegt ook steeds zwaarder door op lokaal niveau. Daardoor smelt de reële impact van deze ‘papieren’ democratie, ook lokaal, als sneeuw voor de zon. Steeds meer ‘gewone mensen’ kunnen zich met die achterhaalde structuren niet meer vereenzelvigen.
Waarom zijn de dorpsraden in Herzele tot dusver nog niet van de grond gekomen?
In de rol die het gemeentebestuur voor ogen heeft, moeten die binnen dat verouderde, verzuilde en ‘controleerbare’ raderwerk passen.
Maar de ervaring in onder meer Geraardsbergen en Haaltert leert dat geen enkele dorpsraad die van bovenaf tot stand is gekomen op termijn levensvatbaar is.
In schril contrast daarmee is de dorpsraad van Sint-Lievens-Esse van onderuit gegroeid, door gewone mensen zonder een band met de bestaande partijen. We bevinden ons hier op een ander niveau: dat van de ‘werkelijke’ democratie die de ‘papieren’ democratie overstijgt. De ‘gewone mensen’ die dat initiatief uit de grond hebben gestampt, hebben wel voeling met wat er aan de basis leeft. En het eerste punt dat de komende maanden op de agenda staat, is een schriftelijke bevraging bij de bevolking. Ze willen de polsslag van wat aan de basis leeft blijven voelen.
Wat op 19 april in Sint-Lievens-Esse is gebeurd is een ‘hoogmis’ van wat de echte basisdemocratie inhoudt. Zoiets op zo’n grote schaal is in de geschiedenis van de gemeente nog nooit eerder gebeurd.
De afwezigheid van het Herzeelse bestuur op de vergadering was mijn inziens dan ook geen toeval. Ondanks de lippendienst die het College bij de presentatie aan de in de steigers staande Dorpsraad van Sint-Lievens-Esse betuigde, is het enthousiasme daarvoor gering. Waarom? Men voelt intuïtief aan dat men op deze groep geen greep heeft omdat niemand in één van de traditionele hokken past.
Als de Dorpsraad erin slaagt om:
° haar werking goed te structureren
° uit de veelheid van punten de meest prioritaire dossiers naar boven te halen en daaraan concreet te werken – in volledige transparantie en met een permanente terugkoppeling naar de basis.
° op korte termijn enkele concrete punten te verwezenlijken (zoals bijvoorbeeld een pop-up bar op het dorpsplein elke vrijdagavond in de zomermaanden)
wordt het gevaar dat die verwordt tot een ‘praatbarak’ omzeild en wordt een nieuwe politiek feit gecreëerd dat niemand kan negeren.
Fundamenteel vindt de omslag plaats van TOP DOWN maar BOTTUM UP. Want op dat moment wordt alles niet langer beslist vanuit de ‘ivoren toren’ (zo wordt dat door veel mensen aangevoeld) in Herzele, maar wordt uitgevoerd wat de mensen willen.
Die aanpak is voor een goed begrip niet tegen het huidige beleid gericht, maar introduceert een andere benadering van aan politiek doen.
Dit is geen negatief verhaal, maar beoogt alleen positieve verbeteringen.
Herzele heeft al een zeer hoge schuldenlast en door het tienjarenplan is er weinig budgettaire ruimte. Maar ook met weinig middelen kunnen heel veel zaken worden gerealiseerd.
Het proces dat zich hier voltrekt, illustreert de tweedeling die zich in de samenleving voltrekt – wat wijlen Karel Van Isacker in de jaren ’80 in zijn monumentaal geschiedkundig werk omschreef als de kloof tussen het ‘wettelijke’ en het ‘werkelijke’ land.
De ‘papieren democratie’ functioneert almaar moeizamer en kan de gewone mensen almaar minder enthousiasmeren. Die lijkt op termijn op sterven na dood.
Maar de ‘werkelijke’ democratie? Die is nog altijd springlevend. Kijk wat er tijdens corona is gebeurd (zie inleiding). Kijk wat er met de Dorpsraad van Sint-Lievens-Esse gebeurt.
Als die zich ten volle kan ontplooien, zal iedereen daarvan de vruchten plukken. De kern is dat van onderuit wordt getimmerd aan betere en meer gelukkige samenleving.
Ik wil tot besluit de hoop uitdrukken dat de Dorpsraad van Sint-Lieven-Esse haar authentiek kartakter mag bewaren. Dat is, zo heb ik begrepen, de vaste wil van alle leden. Maar men mag niet naïef zijn. De ondervinding leert dat een van de meest perverse aspecten van de ‘papieren’ democratie het recupereren is van zaken die goed marcheren en van bekwame mensen.
Zonder twijfel zullen ook nu vanuit diverse hoeken pogingen worden ondernomen om dat met de Dorpsraad en haar leden te doen. Het is mijn vurige wens dat dit niet zal gebeuren. Want op dat moment tekent die haar eigen doodvonnis. Hopelijk is en blijft die het werk van ‘gewone mensen’ die vanuit een een voeling met de basis gestalte geven aan een visie op de korte en langere termijn die van Sint-Lievens-Esse een nog mooiere en meer aangename gemeente maakt.
Is dat bij het begin van de lente geen enthousiasmerend perspectief?
Warme groet
Koenraad De Wolf
20 april 2023